Skip to main content

Burun Tıkanıklığı

Burun tıkanıklığı, çoğu durumda burun pasajları ve sinüslerin iç yüzeyinin iltihaplanması ve şişmesi nedeniyle oluşur.

Burun tıkanıklığı ya da halk arasında bilinen adıyla “tıkanık burun” havanın burundan giriş ve çıkışının engellenmesini ifade eden bir terimdir. Buna karşılık, burun akıntısı terimi, burun deliklerinden gelen akıntıyı (sıvı) ifade eder. Daha nadir olarak, anatomik tıkanıklıklar (örneğin, burun septumu deviasyonu, yabancı cisimler) burun tıkanıklığına yol açabilir. Nadiren, burun pasajı tümörleri ya da kronik tıbbi durumlar burun tıkanıklığının nedeni olabilir.

Burun tıkanıklığının en yaygın nedenleri şunlardır:

Soğuk algınlığı

Sinüzit

Sinüzit

Nazal polipler

Paranazal sinüslerde oluşan iyi huylu doku kitleleri.

Alerjik rinit

Alerjik burun iltihabı

Dekonjestan kötüye kullanımı

İlaç riniti olarak da bilinir.

Grip

İltihabın yanı sıra, burun tıkanıklığı aynı zamanda burundaki büyük kan damarlarının (venlerin) genişlemesi (dilatasyonu) sonucu oluşur. Bu genişleme, burun boşluğunun hacmini azaltır ve hava akışını düşürür. Halk arasında yaygın olan “tıkanıklığın ana nedeni fazla mukustur” inancının aksine, asıl neden burun mukozasının şişmesidir.

Soğuk algınlığının çok yaygın olması (yaklaşık %100; her birey yılda en az bir kez soğuk algınlığı geçirir) nedeniyle, tıkanık veya dolu burunun başlıca nedeni soğuk algınlığıdır.

Normalde, soğuk algınlığı veya nezle yalnızca semptomatik tedavi gerektirir ve yaklaşık 7 ila 10 gün içinde geçer. Ancak vakaların yaklaşık %15’inde bu süre 10 günü aşar ve akut sinüzite dönüşür. Bu durumda, burun tıkanıklığına ek olarak şu semptomlar da ortaya çıkar:

  • Burun akıntısı (veya post-nazal akıntı, yani mukusun boğaza akması),

  • Yüz ağrısı,

  • Koku alma duyusunda azalma veya kayıp.

Bu semptomlar 3 aydan uzun sürerse, bu durum kronik sinüzit olarak adlandırılır.

Burun Tıkanıklığı Nasıl Tedavi Edilir?

Burun tıkanıklığı tedavisi, mukozaların geçirgenliğini artırarak semptomları hafifleten ilaçlar ya da sağlık ürünlerinin kullanımına dayanır.

En yaygın kullanılan ilaçlar, nazal dekonjestanlardır: oksimetazolin, fenilefrin, psödoefedrin gibi maddeler içeren spreylerdir. Bu maddeler vazokonstriktör (damar daraltıcı) etkiye sahiptir, yani burun mukozasına giden kan akışını azaltarak damar çapını küçültürler. Böylece şişlik azalır ve tıkanıklık hafifler.

Ancak bu ürünlerle çok dikkatli olunmalıdır, çünkü nazal dekonjestanların üç ya da dört günden fazla kullanılması durumunda rebound etkisi (ilaç öncesine göre daha fazla tıkanıklık) ortaya çıkabilir.
Böyle durumlarda hasta yeniden hastalığın geri döndüğünü düşünerek tekrar ve hatta önceki kullanımdan daha fazla dekonjestan kullanır; bu da bir kısır döngüye yol açar.

Bu döngü sonunda, İlaç Riniti (Rinitis Medicamentosa) adı verilen bir hastalık gelişebilir. Bu durum, nazal mukozanın damar daraltıcı ilaçlara bağlı kronik iltihabi sürecidir. Tedavisi zordur ve kulak burun boğaz (KBB) polikliniklerine yapılan başvuruların önemli bir kısmını oluşturur.

Burun tıkanıklığını gidermede bir diğer tedavi seçeneği ise deniz suyu ve fizyolojik tuzlu su (serum fizyolojik) ürünleridir. Bu ürünler tıkanıklığı rahatlatmada yardımcı olur, ancak sinüzit durumlarında dekonjestan etkileri sınırlıdır.

Günümüzde artık %100 doğal içerikli bir burun spreyi mevcuttur. Bu sprey, burun tıkanıklığını azaltır ve paranazal sinüslerde biriken mukusu boşaltarak sinüzit (rinosinüzit) belirtilerinin tamamını hafifletir. Ayrıca, tolerans gelişimi ya da rebound etkisi oluşturmaz.

Sıkça Sorulan Sorular

Burun tıkanıklığının en yaygın nedenleri nelerdir?

Burun dokularını tahriş eden veya iltihaplandıran herhangi bir şey, burun tıkanıklığına neden olabilir. En yaygın nedenler; soğuk algınlığı, grip veya sinüzit gibi enfeksiyonlar ile alerjilerdir.

Burun tıkanıklığı ne kadar sürer?

Süresi nedene bağlıdır.
Eğer burun tıkanıklığı viral ya da bakteriyel bir enfeksiyondan kaynaklanıyorsa, genellikle bir soğuk algınlığı veya grip süresi kadar (yaklaşık 7 gün) sürer.
Eğer neden alerji ise, alerjiye neden olan maddeyle temas sürdüğü sürece daha uzun sürebilir.
Sinüzit gibi diğer nedenler kronik burun tıkanıklığına yol açabilir.
Son olarak, dekongestanların aşırı kullanımı, paradoksal olarak burun mukozasını kurutup, ilaç riniti (rinitis medicamentosa) adı verilen bir duruma ve kronik burun tıkanıklığına neden olabilir.

Burun tıkanıklığı nasıl önlenir?

Burun tıkanıklığı, onu tetikleyen nedenlerden kaçınarak önlenebilir. Örneğin:

  • Soğuk algınlığı ve gripten korunmak için iyi hijyen (ellerin sık yıkanması gibi) önemlidir.

  • Eğer burun tıkanıklığı alerjiden kaynaklanıyorsa, toz, polen ve duman gibi alerjenlerden kaçınmak gerekir.

  • Ayrıca, serum fizyolojik veya deniz suyu ile yapılan burun yıkamaları, alerji kaynaklı burun tıkanıklığını önlemede yardımcı olabilir.

Neden sadece bir burun deliğim tıkalı?

Sadece bir burun deliğinin tıkalı olması yaygın bir durumdur. En yaygın nedenler:

  • Burun veya sinüs polipleri,

  • Kronik sinüzittir.

Dönüşümlü burun tıkanıklığı, genellikle normal burun döngüsünün bir parçası olarak ortaya çıkan mukoza iltihabını işaret eder.

Burun tıkalıyken egzersiz yapabilir miyim?

Egzersiz, burun hava akışını önemli ölçüde etkiler çünkü mukoza üzerinde dekonjestan (açıcı) bir etki yapar ve burun yollarının hacmini artırır.
Bu tıkanıklıkta görülen iyileşme geçicidir; egzersiz sonlandıktan sonraki ilk 10 dakika içinde belirgin şekilde azalır ve yaklaşık 20 dakika sonra tekrar tıkanıklık başlar.

Kronik burun tıkanıklığı çocukları nasıl etkiler?

Kronik burun tıkanıklığı çocuklarda yaşam kalitesini önemli ölçüde azaltmakla kalmaz, aynı zamanda uzun süre burundan doğru nefes alamayan çocuklarda “adenoid yüzü” (şaşkın ya da uyuşuk yüz ifadesi) adı verilen duruma yol açabilir.
Bu çocuklar sürekli ağızdan nefes alır ve hiponazal (burunsuz) ses tonuyla konuşurlar, bu da onları ilk bakışta dalgın gibi gösterir.

Burun tıkanıklığı için doktora gitmeli miyim?

Tıkalı burun genellikle ciddi değil sadece rahatsız edicidir, ancak uzun sürüyorsa veya küçük çocuklarda görülüyorsa bir sorunun işareti olabilir.

Şu durumlarda doktora başvurmanız önerilir:

  • Burun tıkanıklığına 38 ºC’nin üzerinde ateş eşlik ediyorsa,

  • Semptomlar 10 günden uzun sürüyorsa,

  • İrinli mukus görülüyorsa,

  • Burun akıntısı sarı ya da yeşilse (bu enfeksiyon belirtisidir),

  • Yüzde ağrı veya basınç varsa,

  • Çocuğun nefes almakta zorlandığı gözle görülüyorsa.

Burun akıntısıyla birlikte burun tıkanıklığı olması normal midir?

Burun akıntısı (rinore) ve burun tıkanıklığı, genellikle birlikte görülen çok yaygın sorunlardır, ancak bazen ayrı ayrı da ortaya çıkabilirler.

Burun tıkanıklığına neden olabilecek ilaçlar var mı?

Dekonjestanlar dışında, (ki bu ilaçların kötüye kullanımı ilaç rinitine neden olur – yukarıda açıklandığı gibi), otonom sinir sistemini etkileyen ilaçlar da vazokonstriktif (damar daraltıcı) etkiye sahiptir ve bu nedenle burun tıkanıklığına yol açabilir.

Örneğin:

  • Aspirin,

  • İndometazin, naproksen, ibuprofen gibi bazı anti-inflamatuvar ilaçlar (NSAİİ),

  • Bazı tansiyon düşürücü ilaçlar,

  • Bazı hormonlar,

  • Bazı psikotrop ilaçlar (merkezi sinir sistemine etki eden ilaçlar),
    burun tıkanıklığına neden olabilir.